Kinderen van de tijd recensie – Top scifi, ook voor arachnofoben

In 2016 won sciencefiction en fantasy auteur Adrian Tchaikovsky de Arthur C. Clarke award voor “boek van het jaar” met zijn Kinderen van de tijd. Vorig jaar – in 2023 – won hij ook nog eens de Hugo Award voor “beste serie” voor dat complete scifi epos. Geen wonder dat uitgeverij Iceberg Books besloot de boeken in het Nederlands te vertalen. Na Tchaikovsky geïnterviewd te hebben, nam Jeroen de tijd om zelf te ontdekken waarom deze serie met prijzen overladen wordt. Lees in zijn Kinderen van de tijd recensie hoe dit verhaal over evolutie en het lot van de mensheid je boekenkast zal verrijken!

Lees ook Jeroens Adrian Tchaikovsky interview.

Sciencefiction is ideeënliteratuur. Door de ontwikkelingen van ons heden te extrapoleren, krijgen we inzicht in mogelijke toekomsten. Soms om ons een hart onder de riem te steken, maar meestal om ons te waarschuwen voor de gevolgen van de weg die we zijn ingeslagen. Kinderen van de tijd van sciencefiction en fantasy auteur Adrian Tchaikovsky doet beide. We zien niet alleen hoe de laatste restanten van het menselijk ras de door eigen toedoen niet langer leefbare aarde moet verlaten. Ook zien we het leven op een andere planeet evolueren op een manier die hoop geeft. Althans, als je daar open voor staat.

Kinderen van de tijd - Adrian Tchaikovsky

Koop Kinderen van de tijd

In deze Kinderen van de tijd recensie ontkom ik er niet aan om over sommige elementen van dit geweldige sciencefictionverhaal zodanig uit te weiden, dat je het spoilen zou kunnen noemen. Wil je alle verrassingen die dit bijzondere boek je voorschotelt zelf ontdekken, neem dan genoegen met de gedachte dat Tchaikovsky er niet voor niets een Arthur C. Clarke en Hugo Award voor won. Neem van mij aan, dat is meer dan terecht. Zet hem dus gerust op je leeslijst. Wil je er toch meer over weten, lees hieronder dan verder.

De ondergang van de aarde

Wat geen spoiler is – zoals de auteur in het interview dat ik met hem hield in Scheltema in Amsterdam al vertelde – is dat de mensheid in Kinderen van de tijd de aarde moet ontvluchten. In de toekomst heeft de mensheid zich zodanig technisch ontwikkeld, dat we in staat zijn nieuwe planeten te terravormen en van leven te voorzien. We volgen wetenschapper doctor Avrana Kern die als projectleider in de Brin 2-faciliteit in een baan om een planeet draait. Ze lanceert daar een scheepslading apen die met behulp van een nanovirus binnen enkele generaties een evolutie moeten doormaken. Een evolutie waar wij als mensheid eeuwen over gedaan hebben. Zo is Kern als een soort godheid verantwoordelijk voor het bevolken van de planeet.

Op aarde gaat het ondertussen behoorlijk mis. Demonstranten die vinden dat de mensheid teveel ingrijpt in de natuur en buiten haar boekje (Bijbel) gaat, saboteren de samenleving. Een allesvernietigende oorlog is het gevolg. Ook het project van Avrana Kern mislukt; de lading apen verbrandt in de atmosfeer van de planeet en enkel het virus komt aan. Kern overleeft als enige in hyperslaap, terwijl de tijd in het universum onverschillig verder gaat.

Kinderen van de tijd recensie – Twee boeiende verhaallijnen

Kinderen van de tijd splitst zich vervolgens op in twee verhaallijnen die lang naast elkaar voortgaan, kort met elkaar in aanraking komen en uiteindelijk zullen botsen. Aan de ene kant is er het arkschip Gilgamesh (lees ook Joany’s Het epos van Gilgamesh voor meer achtergrond over deze allereerste epische held), waarin – eeuwen na de ondergang van de mensheid waar Avrana Kern deel van uitmaakte – de laatste restanten van het menselijk ras de inmiddels onleefbare aarde verlaten hebben. Ze zijn op zoek naar de planeten die hun voorouders volgens de overlevering geschikt hebben gemaakt voor leven.

Aan de andere kant volgen we de gebeurtenissen op de planeet waar het experiment van doctor Kern zo rampzalig mis gegaan is. Het nanovirus heeft het namelijk overleefd en – bij gebrek aan apen – heeft het een andere geschikte levensvorm besmet: spinnen. Terwijl de wanhopige mensheid in stase door de kille, onleefbare ruimte reist op zoek naar een plek om te overleven, ontwikkelen en evolueren de spinnen zich tot een nieuwe maatschappij.

Interessant, uitdagend én spannend

Het is verbazend hoe Tchaikovsky deze twee verhaallijnen volpropt met interessante en uitdagende ideeën, terwijl hij er ook een bijzonder spannend verhaal van maakt. Zowel de lotgevallen van de Gilgamesh als de geschiedenis van de hypergeëvolueerde spinnen blijven boeien en zorgen ervoor dat je het maar liefst meer dan 490 pagina’s tellende sciencefictionboek nauwelijks weg kunt leggen.

Om en om lees je een hoofdstuk over de Gilgamesh, waarna je weer terugkeert naar de planeet. Dat je je kan inleven in de wanhoop van de laatste overlevenden van het menselijk ras die – ondanks de penibele situatie waarin ze zich bevinden – alsnog door onderlinge nijd en afgunst elk moment ten onder dreigen te gaan, is eenvoudig voor te stellen. Maar dat je ook zal geven om de gevoelens en de belevingswereld van een spin, is wel een heel bijzondere ervaring. En toch doe je dat. Het is een heel sterk staaltje schrijverskunst dat je zo mee laat voelen met een wezen waar je ongewild eigenlijk bang voor bent.

Kinderen van de tijd recensie – Door de ogen van een classicus

Het boek zit dan ook vol humor en spanning, naast de al eerder genoemde uitdagende theorieën die Tchaikovsky je aanbiedt. We beleven de lotgevallen op de Gilgamesh vanuit de ogen van classicus Holsten Mason, een academicus die onverwacht een grote rol speelt in het overleven van de mensheid. Om de zoveel eeuwen wordt hij uit zijn hyperslaap gehaald, waardoor het verhaal van het ruimteschip weer een beetje voortgestuwd wordt. Terwijl de tijd verstrijkt, verliest Holsten stukje bij beetje het besef van zijn leven, als een drenkeling in een koude, vijandige omgeving.

Stase wordt in veel sciencefictionverhalen gebruikt als manier om de mensheid over enorme afstanden te laten reizen. In Kinderen van de tijd krijg je op zeer claustrofobische manier mee wat dat met een mens zou kunnen doen. Vergeleken met hoe Holsten het beleeft, lijkt de manier waarop de bemanning van de Nostromo uit Alien ermee omgaat bijna een feestje. De passage waarin hij voor de zoveelste keer ruw ontwaakt en in blinde paniek op de vlucht slaat in het schip waaruit logisch gezien geen enkele uitweg mogelijk is, grijpt je bij de keel. Tchaikovsky schrijft zeer beeldend. De Nederlandse vertaling is ook goed gedaan, hoewel je af en toe merkt dat de typische Engelse zinsneden of humor van de auteur door de tekst heen schijnen. Maar dat is een kleinigheid.

En door de (acht) ogen van een spin

En dan zijn er de spinnen. Op de vraag “hoe zou het leven op aarde eruit hebben gezien als de aap niet de dominante soort zou zijn geworden?” krijg je een bijzonder uitgebreid en fantasierijk antwoord. In het eerste gedeelte van het boek – Genesis – maak je kennis met de kleine spin Portia die na een succesvolle jacht in haar web ’s nachts naar de sterren kijkt en zich in haar primitieve brein verwondert over wat er daar buiten is. Door het nanovirus ontwikkelt die intelligentie zich en gedurende vele generaties zie je hoe de nakomelingen van Portia talloze obstakels overwinnen.

Zo zijn er oorlogen met mieren die, eerder dan de spinnen, metaal weten te gebruiken om hun kaken te versterken. Ook komt er een epidemie, zal godsdienst een rol spelen in het leven van de spinnen en vindt er een revolutie in gendergelijkheid plaats. De rol van de man is in de spinnenwereld namelijk ondergeschikt aan die van de vrouw. Niet alleen dient de man als een soort slaaf, hij loopt ook grote kans om na de paring opgevreten te worden. De strijd om mannenrechten is daarbij niet zomaar gestreden.

Kinderen van de tijd recensie – Mission: Impossible in spinnenstijl

Meer nog dan het overleven van de mensheid is de ontwikkeling van de spinnenmaatschappij wat Kinderen van de tijd blijvend boeiend houdt. Door de eerder genoemde beeldende schrijfstijl van Tchaikovsky hoorde ik op een gegeven moment de herkenningsmelodie van Mission: Impossible in mijn hoofd, als Portia de spin een wanhopige missie moet uitvoeren. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe uniek en inventief de belevingswereld van de spinnen is die de schrijver aan je voorstelt.

Daarbij word je ook regelmatig verrast door de kant die het verhaal opgaat. Als je denkt te weten wat er zal gebeuren, kiest een van de hoofdpersonen – mens of spin – voor een andere weg. Je verwachtingen moet je constant bijstellen en uiteindelijk eindigt Tchaikovsky het boek op een manier waar ik het in een volgend interview graag met hem over wil hebben. Dat heeft voornamelijk met de mens te maken en niet zozeer met de spinnen…

Kinderen van de tijd recensie – Na 490 pagina’s alsnog te snel voorbij

Als ik dan toch een puntje van kritiek moet noemen, gaat dat over het einde van het boek. Na zo’n 490 pagina’s onderhoudende sciencefiction komt dat einde alsnog veel te snel. De laatste tijdsprong in het verhaal komt voor mij te vlot. Ik had graag nog veel langer bij de hoofdpersonages gebleven met wie je zo betrokken bent geraakt. Maar de tijd loopt door en alles wordt geschiedenis.

De volgende twee delen in de serie – Kinderen van de ondergang en Kinderen van de herinnering – liggen al ongeduldig op me te wachten. Ik begin er snel aan, maar laat dit eerste deel eerst nog wat langer nasudderen in mijn gedachten. Sciencefiction is ideeënliteratuur en de ideeën in Kinderen van de tijd zijn zo bijzonder dat ik nog even de tijd neem om ze in te laten dalen. In het web van mijn verzameling neemt dit boek inmiddels een belangrijke plaats in. Ga het zelf snel lezen!

Titel: Kinderen van de tijd
Auteur: Adrian Tchaikovsky
Vertaler: Lia Belt
Uitgever: Iceberg Books
ISBN: 978-90-832-6743-2