De invloed van mens en maatschappij op de natuur van onze aardbol is geen sciencefiction. Klimaatverandering, roofbouw, verstedelijking en andere gevolgen van menselijke ingrepen veranderen niet alleen ons eigen leefgebied, maar ook dat van alle andere soorten waar we mee samenleven. Sciencefictionfestival Other Futures kijkt op haar eigen unieke manier naar de toekomst die dit gedrag ons zou kunnen brengen. Hoe leven mensen, planten, insecten, mensachtigen en bots straks samen? Lees ons Other Futures: A Multispecies Experiment reportage.
In het Compagnietheater Amsterdam vond afgelopen vrijdag 17 mei het Other Futures: A Multispecies Experiment plaats. Deze combinatie van kunst, live performances, lezingen, film en een sociaal experiment bracht bezoekers samen om na te denken over niet alleen de vraag ‘Waar gaan we op deze manier naartoe als curators van onze planeet?’, maar vooral ook ‘Wat betekent dit voor de andere soorten waar we nu en in de toekomst mee samenleven?’ Het resultaat: een interessante ronde tafeldiscussie die iedereen bij elkaar bracht.
Muziek: Happy Forbidden District van Lobo Loco, Free Music Archive.org
Verplaats je in een andere soort
Bij binnenkomst werd je meteen – als je hiervoor koos – uit je comfortzone gehaald. Je mocht kiezen wie je die avond wilde zijn: gewoon een mens, een plant, een insect, een bot of een mensachtige (humanoid). Om me ook daadwerkelijk in een compleet andere soort in te leven, koos ik voor ‘bot’. In het Compagnietheater kon je in je nieuwe rol rondlopen door de gangen en zalen, waar je andere leden van je eigen soort – of de vreemdsoortige andere levensvormen – tegenkwam.
Zo trof je op de bovenste verdieping een groep bizarre wezens, nog het best te vergelijken met de Wookiees uit Star Wars. Of zijn deze humanoids van het ‘Collective Umwelt’ van kunstenaar Müge Yilmaz meer plant? Communicatie was haast onmogelijk, de traag voortbewegende wezens reageerden nauwelijks op impulsen.
Op een scherm aan de muur kon je de gedachtegang van een kakkerlak volgen. Dit insect had zo zijn eigen mening over het menselijk ras en was niet te spreken over onze individualisering. De Indonesische kunstenares Natasha Tontey las hierbij voor uit eigen werk.
Heb je bots en planten lief
De film Pteridiophilia van kunstenaar Zheng Bo toonde een weelderige jungle, waar een jongeman volledig opgaat in het plantenrijk. Als je een plant op gelijkwaardige hoogte zet als een mens, hoe verandert dat je wereldbeeld? Kun je een plant liefhebben, zoals je een partner lief zou hebben?
Arjen Mulder – auteur van het boek Vanuit de plant gezien – nam ons mee in de laatste wetenschappelijke filosofieën over het plantenrijk en hoe onze wereld gevormd wordt door bomen, struiken en andere gewassen. Hij sprak hierbij over het ‘Wood Wide Web’; hoe planten en bomen met elkaar communiceren en op hun eigen manier kennis overdragen van moederplant op zaailingen. Een groep planten tezamen vormt een soort commune en is een prachtig voorbeeld van hoe we als mens meer deel uit zouden kunnen maken van die natuurlijke samenwerkingsverbanden.
Een telg van mijn eigen soort – de bots – was aanwezig in de vorm van de robot ‘IAGOTCHI’, van de kunstenares Rocio Berenguer. Deze bot was niet enkel computercode, maar had ook een vorm in de fysieke wereld. Door het kloppende kunsthart in je hand te houden, kreeg je door deze aanraking meer binding met de stem van het programma die je door een koptelefoon hoorde. De conversatie met deze bot werd hierdoor makkelijker, maar bleef niet eenvoudig.
IAGOTCHI leert van gesprekken met talloze personen en vormt zo haar eigen identiteit. De robot is van origine Frans, maar sprak nu Engels. Haar vocabulaire was hierdoor niet optimaal, waardoor communicatiestoornis ontstond. Ik sprak met haar over wat liefde nou eigenlijk is en wat dit betekend voor een soort. IAGOTCHI zag liefde als een menselijke epidemie en kon zich er weinig bij voorstellen. Ik probeerde het verschil uit te leggen tussen romantische liefde en liefde als noodzaak voor het voortbestaan van je soort, maar in de uitgeschreven conversatie die geprojecteerd werd op de muur, bleek dat IAGOTCHI dacht dat ik het had over ‘juicy love’. Zo zie je maar weer, communicatie met andere soorten valt en staat met de juiste interpretatie van woorden.
De mens, een egoïstische soort
Politicoloog en schrijfster Wytske Versteeg hield een speech over de mensheid en de relatie tot onze planeet. Ik sprak haar naderhand over hoe zij tegen deze kwestie aankijkt. In het filmpje van Other Futures: A Multispecies Experiment kun je dit interview bekijken.
Wytske vindt dat de mens verder mag kijken dan haar eigen soort. We moeten onze denkwijze veranderen en begrijpen hoe wij als mensheid deel uitmaken van het grotere geheel van alle soorten op aarde en wellicht wel van het hele universum. Het voortbestaan van onze leefomgeving staat niet los van enkel onze eigen soort; de mens mag minder egoïstisch zijn.
Dat standpunt was voor mij het belangrijkste om mee te nemen uit dit futuristische, sociale experiment. Toevallig had ik onlangs op Netflix de Chinese film The Wandering Earth gezien, waar die gedachte ook al bij me opkwam. In die film dooft de zon en kan de mensheid enkel overleven door de volledige planeet aarde naar een nieuw sterrenstelsel te verhuizen. De mensheid duikt tijdens de reis ondergronds, maar al het andere leven op aarde gaat verloren in een nieuwe ijstijd, veroorzaakt door de steeds groter wordende afstand tot onze zon. De mensheid redt zichzelf, niet de soorten om haar heen.
Other Futures: A Multispecies Experiment reportage – alles draait niet enkel om de mens
Als puntje bij paaltje komt, kiest de mensheid dan echt enkel voor zichzelf? Of gaan we rekening houden met plant, insect en wellicht ook humanoid en bot? Koesteren we al het leven op onze planeet en gaan we inzien dat de een niet kan overleven zonder de ander?
Tijdens de ronde tafeldiscussies, waar elke bezoeker in zijn of haar rol met elkaar sprak over de betekenis van je soort, bleek dat als je de ruimte neemt om echt na te denken over de ander, er vanzelf begrip komt en nagedacht wordt in oplossingen. Wat mij betreft had er nog een volgende stap genomen mogen worden: het mengen van de soorten aan de tafels. Wat gebeurt er dan werkelijk als de vijf soorten met elkaar in gesprek gaan?
De komende jaren gaan we daar meer van zien. Nu al maken mensen gebruik van geïmplanteerde chips om je bloedsuiker te meten of betalingen te doen bij een NFC-poortje. Op die manier word je zelf al meer een bot. Ook de ontwikkelingen in artificiële intelligentie en robotica gaan steeds verder. Wat als robots straks permanent deel uitmaken van onze samenleving? De Nederlandse Vereniging voor AI- en Robotrecht (NVAIR) denkt er al over na.
Tegelijkertijd leren we meer over de natuur en hoe belangrijk planten en insecten voor onze planeet zijn. Het futuristische sociale experiment van Other Futures toont wederom aan hoe nauw alle levende en niet-levende soorten op onze aarde één grote samenleving vormen. Wij als mens moeten besluiten hoe we die samenleving gaan beschermen, niet morgen, maar vandaag al. Other Futures: A Multispecies Experiment laat zien dat het kan, als je maar openstaat voor de ander. Wie weet wat je daardoor leert over jezelf.
Other Futures vindt weer plaats in 2020. Meer over dit niet-Westerse sciencefictionfestival vind je hier:
- De website van Other Futures: OtherFutures.nl
- Modern Myths interview met Brigitte van der Sande, artistiek directeur
- Sfeerverslag van Other Futures 2018
Meer Modern Myths-verslagen vind je in onze rubriek Reportages.
© 2019-2024 Modern Myths
Reactie plaatsen