Gretel & Hansel – Kinderen hinderen in deze onheilspellende horrorfilm

De sprookjes van weleer zijn niet voor kinderen. Voor Walt Disney er zijn kindvriendelijke handelsmerk van maakte en de zoete suikerverhaaltjes voor het slapengaan verschenen, is het oorspronkelijke sprookje over Hans en Grietje, zoals opgetekend in de verhalen van de gebroeders Grimm, gewoon hard en doodeng. Ouders die kinderen alleen laten in het bos, heksen die ze op willen eten; geen wonder dat het horrorgenre de nieuwe verfilming Gretel & Hansel als gegoten zit. Mix er nog een flinke dosis occulte symboliek door en je hebt een onderhoudend griezelverhaal. Heerlijk om te kijken, voordat je een flinke boswandeling gaat maken. Loop je mee? 

Doe ook mee met onze Gretel & Hansel winactie en maak kans op vrijkaartjes!    

Het beroemde sprookje Hans en Grietje is al talloze malen verfilmd. Niet alleen duikt het oorspronkelijke sprookje vooral als kinderfilm regelmatig op, er zijn ook volwassen interpretaties van de twee kinderen bedacht. Zoals de Koreaanse horror Henjel gwa Geuretel en de avonturenfilm Hansel & Gretel: Witch Hunters uit 2013. In die laatste hebben Hans (Jeremy Renner (Avengers: Endgame)) en Grietje (Gemma Arterton (Prince of Persia: The Sands of Time)) na hun lotgevallen in het peperkoekenhuisje in het bos besloten werk te maken van hun aanleg om heksen te verslaan. Ook in de stripserie Fables van Bill Willingham zien we dit idee terug: Hans koestert wrok en wordt een verbitterde heksenjager. Grietje bewandelt een ander pad en ook in Gretel & Hansel zie je dit thema terug. Maar deze horrorfilm gaat eerst terug naar de basis en vult het klassieke sprookje aan.

Sprookje in een sprookje

Gretel & Hansel begint zelf ook met een sprookje. Een echtpaar hoopt op een kindje en krijgt een prachtig dochtertje. Maar het is een tijdperk waarin epidemieën rondwaren en de baby zal haar eerste jaar waarschijnlijk niet overleven. De wanhopige vader trotseert de duisternis en raapt al zijn moed bij elkaar om zijn dochter naar een heks te brengen, die haar ziekte wegneemt. Ze geeft er echter ook iets voor terug, want niets is gratis in het leven. Voor alles wat je krijgt, wordt iets weggenomen. Duisternis brengt duisternis voort en het meisje blijkt als ze opgroeit over bijzondere krachten te beschikken. Afgrijselijke gebeurtenissen volgen.

Jaren later zien we hoe puber Gretel (Sophia Lillis, die na IT en IT: Chapter Two nog niet klaar is met het horrorgenre) aan de armoede probeert te ontsnappen door zich als werkster aan te bieden bij een immorele, zelfs amorele edelman. Hier toont de film zijn boodschap over de rol van de vrouw in de samenleving en hoe Gretel hiertegen rebelleert. Haar moeder verstoot haar als resultaat en samen met haar broertje Hansel (Samuel Leakey), de enige die ze heeft in de wereld, trekt ze het land in om te overleven.

Meester van de Zwarte Molen

Hun wanhoop drijft hen naar een eenzaam huisje diep in het bos, waar het bekende sprookje zich vervolgens voltrekt. De beelden waarmee dit getoond wordt, zijn prachtig. Hoewel de film is opgenomen in Ierland, tonen de bossen en de huisjes toch Duits aan en waan je je in Beieren. De sfeer gecreëerd door de rood, geel en oranje tinten in de verder duistere, onheilspellende omgevingen doen je denken aan het boek Meester van de Zwarte Molen van de Duitse schrijver Otfried Preußler. En net als in dat boek voel je dat er iets goed mis is in het huisje waarin Grietje en Hans zich bevinden.

Zo is er overduidelijk iets mis met het overdadige feestmaal dat dagelijks ’s avonds wordt geserveerd. De rijk gedekte tafel is een levensechte verbeelding van een Barok stilleven van bijvoorbeeld schilder Nicolaes Gillis uit 1611. De geaderde kazen, van het vet druipende pasteien en de volle schalen met orgaanvlees; alles draagt bij aan de onheilspellende sfeer. Je voorvoelt waar dat allemaal vandaan komt en het onbehagen dat je tijdens het kijken bekruipt, wordt nog eens versterkt door de muziek die enkel noodlot voorspelt.

Gretel in Wonderland en Oz

Grappig is dat er in de film vaak naar andere klassieke sprookjes wordt gehint, waarbij zelfs Alice in Wonderland en The Wonderful Wizard of Oz voorbij komen (die laatste misschien iets te overduidelijk). Ook de occulte symboliek van hekserij zit stevig vervlochten door de film. De driehoek komt met regelmaat terug en de ‘toverboeken’ van de heks (gespeeld door Alice Krige (Thor: The Dark World)) met hun afbeeldingen van geneeskrachtige planten refereren aan folklore en volksgeloof. De personages worden regelmatig in een symmetrische omgeving gezet, wat bijdraagt aan het vervreemdende effect. Ondanks deze prachtige vormgeving van beeld en geluid voelt het verhaal vanaf het moment dat Grietje en Hans in het huisje van de heks terecht komen leeg aan. Waar de film het bekende sprookje in het begin nog in een grotere wereld plaatste, is dat thuis bij de heks voorbij. Ineens voel je dat het verhaal zijn einde nadert en heb je de neiging op je mobiel te kijken hoe laat het is. Met een speeltijd van net geen anderhalf uur is Gretel & Hansel gewoon veel te kort. Misschien zijn we als publiek na de epische fantasyfilms van de afgelopen jaren verwend geworden, maar als je net een aflevering van Dracula gezien hebt op Netflix, voelt dit bezoekje aan de bioscoop aan als tussendoortje. Die afleveringen duren ook anderhalf uur en daar zijn er drie van.

Verrot en beeldschoon

Het ligt waarschijnlijk aan hoe de heks neergezet wordt. Met haar macht wordt weinig gedaan. Ze is prachtig eng – verrot en beeldschoon tegelijk – en ze gebruikt haar kennis om wonderlijke drankjes te bereiden. Maar met welk doel? Waar dient al die macht voor, anders dan voor haar ego? Hoewel de eenzaamheid van het hutje de situatie van Grietje en Hans uitzichtloos maakt, had een vertelling van de rol van de heks in het grotere geheel van het land een welkome toevoeging kunnen zijn. Net als in de eerder genoemde comicserie Fables, waarin de heks – Frau Totenkinder – haar macht ook daadwerkelijk voor iets inzet. Haar onheilspellende inborst krijgt daardoor betekenis. In Gretel & Hansel blijft het bij mysterieuze gedaantes in het bos.

Gretel & Hansel – twist met onbehaaglijk vraagstuk

Ook had er wel meer met Hansel gedaan mogen worden. Hij is in dit verhaal verworden tot niet meer dan een plotelement; een dreinend kind. Enkel een personage om Gretel haar odyssee te laten vervullen. Uiteindelijk is het de vraag wat de film nu precies wil uitdragen. De twist op het eind is wel aardig, maar het onheilspellende gevoel dat je de hele film lastig kon afschudden wordt aangevuld met een ander kil idee dat je bekruipt: willen de filmmakers nou zeggen dat ‘kinderen hinderen’ en een vrouw zich niet kan ontwikkelen als ze een moederrol vervult? In ieder geval levert de film genoeg stof op ter discussie.

Gretel & Hansel is dus zeker de moeite waard, al is er wel op de speelduur beknibbeld. Ook is er zoals gezegd aan de rol van de heks in het grotere geheel geknabbeld en had ik best meer van haar macht willen zien. Maar je kunt je anderhalf uur onderdompelen in prachtige beelden en huiveringwekkende horror, inclusief misselijkmakende knuisjes (Vlaams voor ‘gore prak, etensresten, rotzooi of troep’). Ik weet zeker dat als je Gretel & Hansel in de bioscoop hebt gezien en je een boswandeling gaat maken, je bij het horen van het tegen elkaar aan kraken van de boomtoppen aan deze film moet denken. Ga dat zien.

Gretel & Hansel draait vanaf 30 januari in de bioscoop.

Lees meer Modern Myths-recensies!